De thematiek

De legende van Don Juan en de Stenen Gast is samen met die van Dokter Faust en De vliegende Hollander in de 15e eeuw in Europa ontstaan. Alle drie legendes beschrijven symbolisch de kenmerkende aspecten van de cultuurperiode die destijds in Europa zijn aanvang nam en tot in onze tijd voortduurt. Geen wonder dat deze legendes vele dichters hebben geïnspireerd. De Don Giovanni van Da Ponte en Mozart is dan ook niet alleen vanwege de ongelooflijk krachtige en suggestieve muziek van Mozart, maar ook vanwege zijn symbolische inhoud voor onze tijd nog steeds bijzonder fascinerend en vol van betekenis.

Zoals mannelijke karakters in symbolische verhalen veelal de geestelijke, ideële aspecten in het leven verpersoonlijken, zo staan de vrouwelijke karakters voor de complementaire vormgevingen. In die zin moeten we de karakters in deze legende ook zien. Het gaat absoluut niet om gewone mannen en vrouwen, maar om karaktertrekken in ons allen, man en vrouw.
De rokkenjager Don Giovanni staat dan ook symbool voor de mens die het leven uitsluitend in zijn vormgevingen erkent. De daar achter schuil gaande complementaire ideeënwereld miskent hij volledig. 

Uiterlijk lijkt hij alles wat begerenswaardig is te bezitten, innerlijk blijft hij echter arm en onbevredigd. Het gevolg is dat hij als een razende alles in het fysieke najaagt om die levensbevrediging toch te bereiken. Alle vrouwen van alle standen jaagt hij na. Als hij zich tenslotte voor zijn oppervlakkige levensbevrediging wil vergrijpen aan het kind van oude wijsheid, de dochter van de Commendatore, en daarvoor de oude man doodt, heeft hij zijn hand definitief overspeeld. Zijn laatste levensetmaal breekt daarmee aan. De oude wijsheid is door de Don Giovanni in ons de genadeslag toegebracht en raakt versteend. Een monumentaal stenen standbeeld markeert het graf van de Commendatore.
Aan het einde van de cultuur die in de waan leeft dat het leven zich alleen in het fysieke afspeelt en de geestelijke wereld een fictie is, komt de versteende wijsheid als Stenen Gast Don Giovanni ter verantwoording roepen. Het wereldgebeuren wordt niet door de wil van eigenwijze mensen bepaald, die de helft van het leven miskennen. Wie niet uit zichzelf tot inkeer komt zal door kosmisch vuur tot transformatie worden gebracht. Don Giovanni gaat in een vlammenzee ten onder.

Mozart ontwikkelt in zijn Don Giovanni een onvoorstelbare dynamiek. Het is de dynamiek van Don Giovanni zelf, die als een wervelwind in deze unieke opera alle vrouwen najaagt. Achter het masker van deze komische opera in de typische ‘comedia dell’arte’-stijl gaat een tragedie schuil, die juist op onze cultuur van toepassing is en deze een bikkelharde spiegel voor houdt.