De mythe der mensheid
De zeven muziekdrama’s van Richard Wagner
Een uniek mythisch document
Over de ontwikkeling der mensheid
in samenhang met die van Moeder Aarde
door
Maarten Zweers
Een symbolische en muzikale analyse in 11 delen
Richard Wagner
Dat Richard Wagner (1813-1883) tot de allergrootste kunstenaars behoort is algemeen bekend.
Dat hij een enorme vernieuwer als dichter en componist is geweest, eveneens. Veel componisten na hem hebben wanhopig gezocht naar nieuwe wegen in het muzikale idioom, omdat hij met name met zijn Tristan und Isolde de grenzen van het tonale muziek-systeem leek te hebben bereikt.
Het wezen van de mythe
Al zijn dramatische werken zijn gebaseerd op mythen en legenden en in zijn filosofische geschrift Oper und Drama legt hij uit waarom:
De mythe vertelt het ‘echte’ verhaal over de levensloop der mensheid tijdens zijn diverse culturen. De mythe beschrijft het proces, dat zich achter de feitelijke, concrete geschiedenis voltrekt.
Wagners muziekdramatische oeuvre
Na drie jeugdwerken en zijn drie zogenaamde romantische opera’s Der fliegende Holländer, Tannhäuser en Lohengrin verschijnen er zeven reusachtige muziekdrama’s, waarvan de eerste vier tezamen Der Ring des Nibelungen (Das Rheingold, Die Walküre, Siegfried, Götterdämmerung) vormen, gebaseerd op de gelijknamige Germaanse mythe.
Dan volgen Tristan und Isolde, gebaseerd op een Keltische legende, Die Meistersinger von Nürnberg, geheel van eigen hand, en tenslotte Parsifal, gebaseerd op de Middeleeuwse graal-legende.
De thematiek
Dat deze zeven werken in hun dichterlijke en muzikale vormgeving verwant zijn, is algemeen bekend. Dat ze vol symboliek met diepzinnige gedachten over het leven zijn, eveneens. Maar dat in de verborgenheid van die rijke symboliek het mythische verhaal van Der Ring des Nibelungen met de drie volgende werken in feite wordt doorgetrokken tot in toekomstige tijden, is nog nooit aan het licht gebracht.
Via de voorgeschiedenis in Tristan und Isolde wordt een verbinding met de Ring gemaakt. Met zijn Meistersinger heeft Wagner een volkomen nieuwe mythe gemaakt, die psychologisch weer op Tristan aansluit, in de Europese cultuur van na de Middeleeuwen start en in zijn betekenis nog heel lang actueel zal zijn. Parsifal start met zijn voorgeschiedenis weliswaar in de Middeleeuwen, maar confronteert ons met een psychologie en een transformatie van het oude christelijke geloof, waar nog maar heel weinigen in onze tijd aan toe zijn.
Zo blijken deze zeven muziekdrama’s één groot mythisch verhaal te vormen, dat niet alleen in een ver verleden terug blikt, maar evenzeer met rijke gedachten ons inwijdt in de levensopdrachten van de toekomst.
Het dichterlijke woord, het wonder van de overweldigende muziek, die met zijn motieven heel veel extra gedachten aanreikt, en de vele symbolische beelden, die Wagner met het toneelbeeld oproept, vormen één groot samenhangend geheel.
De samenhang met de ontwikkeling van Moeder Aarde
Tenslotte zijn er vele momenten, waarop het dramatische gebeuren verbindingen maakt met planetaire gebeurtenissen op aarde. De samenhang tussen de ontwikkeling der mensheid en die van Moeder Aarde is op diverse momenten concreet aanwezig, een notie, die ons met de dag nadrukkelijker wordt aangereikt.
De actualiteit
We hebben als nooit eerder in de geschiedenis een blik vanuit het verre verleden nodig om te weten, wat ons in deze snel veranderende wereld in samenhang met Moeder Aarde te doen staat. De wereld kent geen document, dat de mythe der mensheid zo rijk en over zo’n grote tijdspanne vanuit het verre verleden tot in de visionaire toekomst beschrijft.
Wagners oeuvre kan na anderhalve eeuw vanwege de volkomen nieuwe levensthema’s, die zich aandienen, wederom van grote revolutionaire betekenis zijn.
Een uniek document
Wagner heeft de wereld met deze zeven muziekdrama’s een uniek document nagelaten.
Alle grote culturen kennen hun mythen, die hun cultuur verbindt met een min of meer ver verleden. Maar de wereld kent geen mythe, die tot in onze tijd en zelfs tot in een verre visionaire toekomst reikt. Daarin vormen deze zeven muziekdrama’s een uniek document.
De 11-delige publicatie
- DEEL I-II-III: De symbolische analyse is te vinden in de delen I-II-III.
- DELEN IV t/m X: Dit zijn de muzikale analyses van de zeven muziekdrama’s in de vorm van de ‘partituur in woorden’ (zie hier)
- DEEL XI De handleiding bij de ‘partituur in woorden’.
Bovendien zijn in dit laatste deel ook enkele muzikale begrippen besproken en bevat het een overzicht van alle 254 muzikale motieven, die in deze analyses voorkomen.
Die muzikale motieven kunt u ook hier beluisteren en desgewenst downloaden.